Porady prawne i informacje

Potrącenie wierzytelności

Strona główna » Czytelnia » Potrącenie wierzytelności

Warto wiedzieć

Potrącenie wierzytelności

Kancelaria Adwokacka Adwokat Justyny Anny Popławskiej udziela pomocy prawnej z określonych dziedzin prawa. Nie ma spraw identycznych. W każdej sprawie jest coś odmiennego, coś co ją wyróżnia od innych, a co najważniejsze w centrum każdej jest człowiek, człowiek który zderzył się z prawem.

Definicja

Zgodnie z art.498 kc, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Podkreślić należy, iż potrącenie uregulowane kodeksowo (art. 498 i nast.k.c.) nie jest jedyną formą rozliczeń pomiędzy podmiotami posiadającymi względem siebie wzajemne wierzytelności. Przepisy kodeksu cywilnego w tym przedmiocie nie mają charakteru norm ius cogens, zatem kwestię potrącenia strony mogą regulować w drodze umowy dowolnie w granicach art. 3531 k.c. Tylko w przypadku potrącenia opartego na regulacji ustawowej niezbędne jest zaistnienie przesłanek wskazanych w art. 498 § 1 k.c., jak i złożenie przez zainteresowaną osobę oświadczenia o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c. Od potrącenia ustawowego odróżnić należy tzw. potrącenie umowne określane też mianem kompensaty, będące wynikiem umowy zawartej w granicach swobody kontraktowania, a które nie jest uwarunkowane szczególnymi wymaganiami art. 498 k.c. To strony ustalają względem siebie zasady dokonywania potrącenia wzajemnych wierzytelności czy to istniejących czy przyszłych umową nieregulowaną przepisami ustawy, której celem jest modyfikacja sposobu wykonania istniejącego zobowiązania (art. 3531 k.c.).Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Skuteczność zarzutu potrącenia w toku procesu.

Zgłoszenie zarzutu potrącenia stanowi procesową formę wykonania prawa podmiotowego, opartego o normę art. 498 k.c., mającego charakter kształtujący sytuację prawną obu stron wierzytelności prowadzący do umorzenia przeciwstawnych wierzytelności, przy czym może on być zgłoszony również w postępowaniu drugoinstancyjnym. Potrącenie jest możliwe jeśli dwie strony są względem siebie wierzycielami i dłużnikami, a przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Oświadczenie o potrąceniu jest jednostronnym oświadczeniem woli, które dokonuje się przez złożenie jej drugiej stronie (art. 499 k.c.). Potwierdzenie, że oświadczenie takie zostało złożone – w razie sporu – nie przesądza o tym, że przedstawione do potrącenia wierzytelności wzajemne istniały. Skuteczność potrącenia zależy od wykazania istnienia wierzytelności wzajemnej w dacie składania oświadczenia o potrąceniu (art. 6 k.c.).

Wymagalność wierzytelności.

Wymagalność wierzytelności przedstawionej do potrącenia musi istnieć w czasie złożenia oświadczenia o potrąceniu i dotarcia jego treści do wiadomości dłużnika wierzytelności. Nie wywołuje żadnego skutku złożenie oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności. Oznacza to, że potrącający powinien złożyć oświadczenie po ziszczeniu się tej przesłanki, a jeśli dokonał tego we wcześniejszym czasie musi złożyć ponowne oświadczenie. Nie ma podstaw do przyjęcia, że mogłoby dojść do obejścia wymagania istnienia przesłanki przesądzającej o zdatności oświadczenia do umorzenia obu wierzytelności (tj. wymagalności) przez złożenie zarzutu potrącenia w dowolnym czasie. Co więcej, możliwość konwalidowania oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności, jako jednostronnej czynności prawnej, jest wyłączona. Samo przedstawienie wierzytelności do potrącenia nie zawiera w sobie jednocześnie elementu wezwania dłużnika do zapłaty, gdyż zastosowanie takiego swoistego „skrótu” prawnego nie znajduje usprawiedliwienia w ustawie.

Warunki skuteczności oświadczenia o potrąceniu.

Kodeks cywilny nie zawiera żadnych ograniczeń w zakresie możliwości potrącania wierzytelności wzajemnie przysługującym stronom pod kątem ich pochodzenia. Zawsze jednak do potrącenia dochodzi w stosunku między wierzycielem, a dłużnikiem będącym jednocześnie jego wierzycielem. Potrąceniu mogą podlegać wierzytelności, których przedmiotem świadczenia są jednocześnie pieniądze albo rzeczy oznaczone tylko co do gatunku i zarazem tej samej jakości. Wierzytelność musi cechować się walorem wymagalności, a jest wymagalna wówczas, gdy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia przez dłużnika. Wymagalna musi być jedynie wierzytelność potrącającego. Obie wierzytelności powinny być zaskarżalne. Musi więc istnieć możliwość dochodzenia ich przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrywania sporów. W literaturze przyjmuje się, że warunek zaskarżalności dotyczy tylko wierzytelności potrącającego. Podobnie jak się to ma z wymagalnością wierzytelności, z ustawy nie wynika, aby taki był zamiar ustawodawcy. Jednakże z punktu widzenia wierzyciela potrącenie, za pomocą którego dłużnik doprowadza do „wykonania” zobowiązania, którego wierzyciel nie może dochodzić, jest korzystne. Trzeba też powiedzieć, że w przepisie chodzi jedynie o potencjalną możliwość dochodzenia wierzytelności, a nie o fakt wszczęcia już postępowania zmierzającego do jej wykonania. Oświadczenie o potrąceniu może być bowiem złożone poza sporem.

Przesłanki skutecznego potrącenia.

Każda z wierzytelności powinna być wymagalna w chwili składania oświadczenia o potrąceniu, przy czym w doktrynie i literaturze zaznacza się, że przesłanką skutecznego potrącenia może być wymagalność tylko wierzytelności potrącającego, natomiast w odniesieniu do wierzytelności przeciwstawnej wystarczy możliwość jej zaspokojenia. Oznacza to jednak, że w chwili składania oświadczenia o potrąceniu wymagalne musiałyby być wierzytelności odszkodowawcze potrącającego aby można uznać, że doszło do skutecznego umorzenia wzajemnych wierzytelności. Wymagalność to termin, w którym wierzyciel może żądać wykonania zobowiązania od dłużnika. Do powstania cechy wymagalności niezbędne jest wezwanie dłużnika do zapłaty w określonym terminie lub niezwłocznie po wezwaniu (art. 455 k.c.) Nie można natomiast utożsamiać terminu wymagalności z terminem powstania roszczenia odszkodowawczego. Nie wywołuje żadnego skutku złożenie oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności. Wskazane połączenie w tym zarzucie elementów procesowych i materialnoprawnych przemawia za przyjęciem, że brak jednego z tych elementów powoduje bezskuteczność podjętej czynności, a możliwość jej konwalidowania, jako jednostronnej czynności prawnej, jest wyłączona.

Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Adwokacką adw. Justyny Anny Popławskiej. Z naszych usług możecie Państwo skorzystać stacjonarnie po wcześniejszym umówieniu – Kancelaria mieści się w Centrum Warszawy przy Al. Jana Pawła II 25 lok. 27 (budynek Atrium Tower) lub online – informacje na ten temat znajdują się na naszej stronie.

Share This